Demir eksikliği için gıda takviyeleri ne zaman işe yarıyor?

“`html

Demir eksikliği, günümüzde dünya genelinde en yaygın görülen mikrobesin yetersizliklerinden birisidir. Her üç kişiden biri, bu sorundan etkilenmektedir. Özellikle çocuklar, üreme çağındaki kadınlar ve hamile kadınlar arasında yaygın bir durum olarak karşımıza çıkıyor.

Bu eksiklik, pek çok sağlık problemi yaratabilir. Kadınlarda demir eksikliği anemisi, yeterli alyuvar üretilememesi nedeniyle engelliliğe yol açan en yaygın sebeplerden biridir.

Gazeteci Amanda Ruggeri’nin BBC Future için kaleme aldığı yazıda, hamile kadınların yeterince demir almadığında fetüslerin beyin gelişiminin olumsuz etkilenebileceği belirtiliyor. Ayrıca bu durum, ölü doğum, doğum esnasında ölüm, erken doğum ve düşük kilolu doğum gibi risklerin artmasına da sebep olmaktadır.

Bebekler ve küçük çocuklar üzerinde ise uzun vadeli gelişimler açısından olumsuz etkiler yaratabileceği ifade ediliyor. Araştırmalar, demir yetersizliği çeken çocukların mutluluk düzeyinin ve sosyal etkileşimlerinin azaldığını gösteriyor.

Dahası, demir eksikliği takviye ile düzeltildiğinde bile, motor beceriler ve ilerleyen yaşlardaki bilişsel gelişim genellikle daha düşük kalabiliyor.

Yetişkinler arasında da bu sorun, engelliliğin en yaygın sebeplerinden biridir ve bazı nadir vakalar ise hayati tehlike oluşturabilir.

Yaygın Bir Sorun

İngiltere’deki Oxford Üniversitesi’nden beslenme profesörü Michael Zimmerman, demir eksikliğinin küresel bir sorun haline geldiğini vurguluyor. Uzun yıllardır mikrobesin yetersizliği üzerine çalışan Prof. Zimmerman, “Demir eksikliği oldukça yaygın bir durum ve bunu azaltma çabaları hızlı bir sonuç vermiyor. Aynı zamanda birçok engellilik durumu ile de bağlantılı,” diyor.

Çoğu bilim insanı, demir eksikliğinin yaygınlığı hususunda hemfikirdir. Ancak demir eksikliğinin tam tanımı veya başka sağlık sorunlarına yol açmadığı durumlarda sağlığa etkisi konusunda hala belirsizlikler bulunmaktadır. Peki, insanlar ne zaman demir desteği almalıdır?

Demir Eksikliği ile Anemi İlişkisi

Bir bireyin demir eksikliği yaşaması, otomatik olarak anemi olacağı anlamına gelmez. Avustralya’daki Melbourne Nüfus ve Küresel Sağlık Okulu Başkanı ve demir eksikliği uzmanı klinik hematolog Sant-Rayn Pasricha, “Demir eksikliği anemiden önce gelen bir aşamadır,” diyor.

Pasricha ve bazı uzmanlar, demir eksikliğinin her durum için sorun oluşturmaya yaramayabileceği görüşündedir; özellikle de bu kişilerin sağlık şikayetleri yoksa.

Dünya Sağlık Örgütü için yürütülen araştırmalarda, demir eksikliğinden muzdarip ve yorgun hisseden kadınlara demir takviyesi yapıldığında, yorgunluklarının geçtiği, ancak demir eksikliği olmasına rağmen yorgun hissetmeyenlere takviye yapıldığında enerji seviyelerinde bir değişim gözlemlenmediği ortaya konmuştur. Bu durum, en azından yetişkinlerde demir eksikliği nedeniyle kötü hisseden kişilerin tedavi edilmesinin önemli olduğunu, hissetmeyenler için ise demir takviyesi almanın gerekliliğinin belirsiz olduğunu gösteriyor.

Çocuklar Açısından Önemli

Oxford Üniversitesi’nden tekrar Michael Zimmerman, demir eksikliğinin engellilik riskini artırma potansiyeline dikkat çekiyor. Amerikan Pediatri Akademisi Beslenme Komitesi Başkanı Mark Corkins, bu durumun çocuklardaki kalıcı etkilerinin olabileceğini belirtiyor: “Sağlıkları sadece o an kötüleşmiyor, gelişim potansiyelleri de kayba uğruyor.”

Bir araştırma bile, demir eksikliği anemisi ile kötü bilişsel performans arasında bir bağlantı tespit etmiştir. Ancak bu durumların nedensellik ilişkisi hakkında kesin bir bilgiye ulaşmak zordur.

Çocukların gelişimlerine olası büyük etkisi dolayısıyla, sağlık uzmanları belirtileri görülen çocuklara ve bazen önlem amacıyla tüm çocuklara demir takviyesi yapılmasını önermektedir. Örneğin, Amerikan Pediatri Akademisi, yalnızca anne sütü ile beslenen bebeklere demir damlaları verilmesini önermektedir.

Bununla birlikte, bu yöntemi eleştiren uzmanlar da mevcuttur. Sant-Rayn Pasricha, Bangladeş’te gerçekleştirilen büyük bir deneyde, 3300 sekiz aylık bebekten bir grubuna demir takviyesi verilmesi ve diğerine plasebo yapılması sonucunda etkisiz olduğunu gözlemlemiştir. Araştırmalar, demir alan çocuklarının hemoglobin ve demir seviyelerinin arttığını belirtse de, bunların çocuk gelişimine herhangi bir etkisinin gözlemlenmediğini ifade etmektedir.

Nedeni mi, Sonucu mu?

Pasricha, demir eksikliğinin kendisinin bir sorun olmayabileceğinden, bunun başka bir sorunun belirtisi olabileceğinden bahsetmektedir; örneğin genel anlamda besin maddesi eksikliklerinden kaynaklanıyor olabilir. Bunun yanı sıra, demir eksikliği yaşamayan çocukların da demir takviyesi alma riski taşıdığına dair araştırmalar mevcuttur. Bu araştırmalar, demir alan çocukların daha az büyüdüklerine ve yüksek demir içeren bebek mamaları tüketen çocukların bilişsel testlerde daha düşük sonuçlar aldığını göstermektedir.

Ancak demir takviyelerinin hangi miktarının olumsuz sonuçlara neden olabileceği hala net değildir. Uzmanlar, bu sonuçların demir ile ilişkili olmayabileceği ve her iki durumda da farklı bir sebep olabileceğini hatırlatmaktadır. Demir takviyeleri ayrıca bağırsaktaki zararlı bakterileri artırmakta ve özellikle bebeklerin bağırsak mikrobiyomunu olumsuz etkileyebilmektedir.

Çoğu uzman, demir eksikliği anemisi bulunan veya demir yetersizliği ile birlikte yorgunluk gibi belirtiler gösteren bireylerin takviye almasının olumlu etkiler yaratacağını kabul etmektedir.

Bireylerin kendileri veya çocuklarına yönelik demir takviyesi kullanma kararını yalnız başına almamaları ve mutlaka bir sağlık uzmanına danışmaları büyük önem taşımaktadır.

Dengeli Beslenme

İyi bir dünyada, insanların dengeli beslenerek demir açısından zengin gıdalar alması ve eksiklik yaşamaması gerektiği kabul edilir. Ancak, bu her zaman mümkün olmamaktadır.

Karaciğer, kırmızı et, baklagiller, kuruyemişler ve kurutulmuş meyveler, demir açısından zengin kaynaklar arasında yer almaktadır.

Corkins, “En uygun yöntem dengeli beslenmektir. Vücudunuzun demiri emmesi ve kullanma yeteneğinin en iyi yolu budur,” diyor ve ekliyor: “Eğer bir kişide anemi tespit ederseniz, bunu hızla düzeltmek için takviye almak en iyi çözümdür.”

Uyarı

Buradaki tüm bilgiler genel bilgi amaçlı olup, bir doktor ya da sağlık çalışanının tavsiyesinin yerine geçmemelidir. BBC, okuyucuların kendi kendilerine koyacakları teşhislerin sorumluluğunu üstlenmemektedir. Sağlığınızla ilgili endişeleriniz varsa mutlaka bir doktora danışın.

“`